შიშ-ველი

"გაჭირვება მიჩვენე და..."

(დაიბეჭდა ჟურნალში  “დრო მშვიდობისა/Peace Times” # 4)

ჩვენ ჯერ კიდევ ბავშვობიდან გვაშინებდნენ.

გვაშინებდნენ გაურკვეველი სქესისა და წარმომავლობის ბუათი, რომელიც აუცილებლად მოვიდოდა და საჭმლის უგულვებელყოფის შემთხვევაში, თავად დაგვაგემოვნებდა. გვაშინებდნენ გუდიანი კაცითაც, რომელსაც უძირო ტომარა ჰქონდა და მისი საშუალებით გაჯიქებული ბავშვების ტრანზიტს სადღაც (ღმერთმაც კი არ უწყის – სად) ყოველთვის დაუზარებლად ახორციელებდა (ადგილს – მეტი სიმძაფრისათვის – მშობლები არასდროს გვიკონკრეტებდნენ), გვეშინოდა სიბნელის (სანამ შევეჩვეოდით) და კბილის ექიმების (რომელთა ოთახებიდან მუდამ ბურღის დამთრგუნველი ზუზუნი გამოდიოდა), ასაკის მატებასთან ერთად სკოლის დირექტორის (ან “მის კაბინეტში შეყვანის” ალბათობის), ანჩხლი მეზობლისა და რუსთაველი მანიაკისაც გვეშინოდა, გვეშინოდა ინსპექტორების (რომლებიც ითხოვდნენ ფულს) და ძველი ბიჭების (რომლებიც – მოითხოვდნენ), გვეშინოდა, რომ არასოდეს გვეყოლებოდა კარგი მთავრობა და ყოველთვის გვეყოლებოდა შევარდნაძე (პრინციპში, ეგ შიში დღემდე შემოგვრჩა. უბრალოდ, სახეობა იცვალა ოდნავ), გვეშინოდა, რომ გვექნებოდა ჩინური გვარი და ამერიკული კულტურა. შიშის გამო უმოწყალოდ ვკლავდით ქათამს, ღორს და დროს (აპოკალიფსის მოლოდინში), გვეშინოდა საზოგადოებრივ ადგილებში დარბევების და საზოგადოებაში ადგილების დაბევების, გვეშინოდა კეტებისა (რელიგიური ფანატიკოსების ხელში) და საკეტების (რომელთა მიღმაც საკანი იწყებოდა), ხელისუფლებისაც გვეშინოდა და ეს შიში სულაც არ შეიქმდა სიყვარულს. პირიქით…

"ჩშშშშ.."

ჩვენ გავიზარდეთ, მაგრამ ჯერ კიდევ გვეშინია.

გვეშინია საზოგადოებრივი აზრის მოსმენისა და საკუთარის – გამოხატვის, ხელისუფლების განაწყენებისა და თავისუფლების დაკარგვის, ქუჩური გაგებისა და ცხოვრებისეული გაუგებრობების, მამაოებისა და ამაოების, ანტიუმცირესობებისა და გრანტის სიმცირის, მოსმენებისა და დასმენების, ამერიკისა და უამერიკობის. მოკლედ, ჩვენ ყველანი შიშველზე (ანუ, შიშის ველზე) ვცხოვრობთ, სადაც “შეაშინე და იბატონე”-ს მარტივი ფორმულა მოქმედებს და ხშირ შემთხვევაში დუმილსაც წარმატებით გვაიძულებს:

რას იტყვის ხალხი?!

თუკი დემოკრატია “ხალხის მმართველობა”-ს ნიშნავს, მაშინ საქართველო ჭეშმარიტად დემოკრატიული ქვეყანაა. აქ ხომ ხალხს ისე შეუძლია ხელყოს (ან ცხვირყოს) ჩვენი სურვილები, ენაზე ძვალმა ოდნავადაც რომ არ ქენჯნოს. ჩვენი – საშუალო სტატისტიკური ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებას ზოგჯერ სწორედ ეს მითიური “ხალხი” წარმართავს და წარმართს (ან ავს) გვიწოდებს, თუკი მისი სისპეტაკის კრიტერიუმებში ბოლომდე ვერ მოვთავსდით.

ხალხს კი სალაპარაკოდ, როგორც წესი, მცირედიც ჰყოფნის. სრულიად საკმარისია, რომ რამდენიმეჯერ სახლში გვიან დაბრუნდე (ან მეზობლებისათვის უცხო მამაკაცმა მანქანით მოგიყვანოს), ერთიან ეროვნულ გამოცდებში თავი მოიჭრა ან დაკარგო და ადრეულ ასაკში გათხოვდე, პარკში ამბორმძლავრყოფისას (რასაც ბიწიერნი “ზასაობას” უწოდებენ) – ნათესავმა ან ნაფაზის დარტყმისას მამამ დაგინახოს (რაც, არათუ ნაფაზისთვის, მამისთვისაც დიდი დარტყმა იქნება), რომელიმე ჟურნალის გამო ტანსაცმელი გაიხადო ან ქუჩაში გამოსვლის წინ ვარდისფერი შარვალი ჩაიცვა, ჭიპზე ტატუდ პეპელა ამოიტვიფრო და შემდეგ, შექების მოლოდინში – სურათის სახით – სოციალურ ქსელზე გამოჭიპო, ან გამოჭყიპო კუჭი ალკოჰოლური სასმელებით ისე, რომ არითმეტიკის გასამეორებლად მეზობლებს ეძახდე, ვანდალურად მოექცე საკუთარ წარბს და წარბშეუხრელად აპარსო, ან საყურე მიამაგრო… მოკლედ, სრულიად საკმარისია, მოიქცე ისე, როგორც ადამიანთა დიდი ნაწილი არ იქცევა და მყისიერად “რას იტყვის ხალხი”-ს გაკილვითი ფენომენი დაიწყებს მოქმედებას.

"ყველამ ყველაფერი იცის"

დაიწყებს, რადგან ყველა ჩვენგანს ეყოლება მეზობლად გაუთხოვარი ჭორიკანა დეიდა ლამარა, რომელმაც თავის დროზე საკუთარი ასაკი ვერ გააკონტროლა და შესაბამისად, მის ერთადერთ თვითმიზანს ახლა მეზობლების კონტროლი წარმოადგენს. ჩვენც მეტ-ნაკლებად გვეშინია ხალხის აზრის, რადგან საკუთარ თავს რაც არ უნდა უკომპლექსოები ვეძახოთ, მაინც ცუდ განწყობაზე დავდგებით, დეიდა ლამარასგან გამოსული ხმები (ინტერპრეტირებული და თითქმის მრუშობის ბრალდებამდე აყვანილი) სამეზობლოში ელვის სისწრაფით რომ გავრცელდება. ქართული ხასიათიდან გამომდინარე კი ბოლოს ლექსიკურად მძაფრ ფორმაში ვიღაც იმასაც დასძენს დანანებით: “აფსუს, რა კაცია გიგო და საწყალს გოგო როგორ გაუბოზდაო”. სწორედ ამიტომ, ხალხისა და მისი ცნობისმოყვარეობის გაღიზიანებას თითქმის ყველა ვერიდებით, გვაცვია საკუთარი ჩრდილივით შავი ტანსაცმელი და ვიქცევით ისე, ეს ჩრდილი შემთხვევით ნათესავების სახელსაც რომ არ მიადგეს.

არადა, ერთი შეხედვით (თუ ერთი მოსმენით) ჩვენ საერთოდ არ უნდა გვეშინოდეს იმისა, რასაც ხალხი ამბობს. დიდი ამბავი თუ დეიდა ლამარა შეხვედრის დროს ალმაცერად შემოგვხედავს და იქედნურად რაღაცას ჩაიბუტბუტებს, დიდი ამბავი, თუ ჩვენი პირსინგი ვინმე ინგას პირს სალაპარაკოდ ორი კვირა არ ეყოფა, დიდი ამბავი თუ რომელიმე სუფრაზე დანა-ჩანგლით მწვადის მარტივ ლუკმებად დაშლას არ შევუდგებით და უფრო ადამიანურად შევჭამთ, დიდი ამბავი, თუ ალაფურშეტზე არსებულ პურს ხელით ავიღებთ და არა იმ უცნაური რკინის ნივთით, ვეებერთელა პინცეტს რომ გვაგონებს, დიდი ამბავი… – მაგრამ ხალხის აზრის მართლა სათანადოდ გვეშინია, რადგან ჩვენც იმავე გარემოში ვცხოვრობთ, რომელშიც ისინი და რთულია, ეს კომეტური სიმძლავრის კომენტარები მუდმივად აიტანო. შესაბამისად, ჩვენ ხშირად ვიქცევით ისე, როგორც ხალხს სურს და გვიწევს, საკუთარი სურვილები დასაბამშივე მტკიცედ დავაბათ.

რას იტყვის პრეზიდენტი?

"მიშაო ჩვენო.."

ჩვენი პრეზიდენტი სულაც არ არის უნაკლო. მინიმუმ იმიტომ მაინც, რომ ბევრი ლაპარაკი უყვარს და ყველას სათქმელს თვითონ ამბობს. სხვები უბრალოდ ჩუმად არიან და მხოლოდ თავის დაქნევით (დასტურქმნით) თუ მიხვდები იმას, რომ აზრს ისინი ხანდახან თავადაც გამოხატავენ ხოლმე. მათივე შეხედულებით (როგორც ერთ არააკრედიტირებულ გადაცემაში გამოჩნდა), “უნაკლო ადამიანი არ არსებობს”, მაგრამ “მიხეილ სააკაშვილს ნაკლი მაინც არ აქვს”. ისე გამოდის, რომ ჩვენი პრეზიდენტი ადამიანი კი არა, ღმერთია, რადგან უნაკლოდ, დღევანდელი მონაცემებით, მხოლოდ ღმერთი ითვლება. შესაბამისად, მათთვის მიხეილი ღმერთია, რომელიც აძლევს “პურს მათი არსობისა” და მაშ, რატომ არ უნდა იყოს “ნება მისი”. ჩუმად არიან იმიტომაც, რომ ღმერთისაგან განსხვავებით, პრეზიდენტს არ შეუძლია მიუტევოს “თანანადებნი მათი”. სამაგიეროდ, შეუძლია თითოეულ მათგანს კამერების წინ გაქსუებული ეძახოს, ან იმ ძაღლივით დატუქსოს, პატრონის დანახვაზე კუდის ქიცინი რომ ავიწყდება.

ჩვენთან სიტყვის აღვირახსნილი თავისუფლებაცაა. თუმცა, ამ თავისუფლების მიუხედავად “ტელეფონზე სალაპარაკო არ არის ეს” და “რომ შეგხვდები, მაგაზე მერე გეტყვი”-ს ტიპის ფრაზები ყველა შესაძლო მხრიდან მაინც აქტიურად გვესმის. იმიტომ, რომ გვეშინია. გვეშინია ტექნოლოგიურად აღჭურვილ ოთახში მყოფი ყურსასმენიანი ადამიანების, რომლებიც ყურს სასმენად იდეალურად იყენებენ და შეუძლიათ ჩვენი სიტყვები (ზოგჯერ დამონტაჟებული) საინფორმაციო გამოშვებების საშუალებით დანარჩენ საქართველოსაც იმავე საღამოს მოასმენინონ. მიდი მერე და უმტკიცე, რომ “დავამხოთ ეს უაზრო მთავრობა”-ს კი არა, “დავამხოთ ეს უაზრო მითი, რომ მთავრობა არადემოკრატიულია”-ს ამბობდი. სწორედ ამიტომ, ასეთ დროს ყველაზე მარტივი გამოსავალი “წმინდა ვერცხლზე” უარის თქმა და “რჩეული ოქროს” ტექნოლოგიის გამოყენებაა. ჩვენც – ვდუმვართ.

"არადა, ეს არცთუისე საშიშია"

საკუთარი აზრის დაფიქსირებას კამერების წინაშეც ვერიდებით (თუ, რა თქმა უნდა, რომელიმე ქველმოქმედი და გასხივოსნების პირას მყოფი დეპუტატი არ მოგვადგა დაუკითხავად ორი კალათი სანოვაგითა და ოთხი ამდენი კამერით ხელში). ჟურნალისტური აპარატურით აღჭურვილს თითქმის ყველა ისევე სკეპტიკურად გიყურებს, როგორც ამინდის პროგნოზს და გაგიჭირდება ვინმე დააჯერო, რომ ხელისუფლებისგან მიგზავნილი აგენტი არ ხარ. თუ დავუკვირდებით, აქ ურთიერთშიშების რაღაც უცნაური (თითქოს მაგიური) წრეც იკვრება: ხალხს ეშინია ჟურნალისტების (“ვინმე ისეთმა” რომ მოისმინოს მათი კომენტარი – რა ქნან მერე), ჟურნალისტების ნაწილს თავის მხრივ ეშინია “დიდი ძმის” (ან რუხი კარდინალის – ბოლოსდაბოლოს, სამსახური ქუჩაში ხომ არ ყრია და ეკონომიკაც მართლა ისე ხომ არ ყვავის, როგორც აშუქებენ), “დიდ ძმას” კი ეშინია ხალხის (ვაიდა, ოპოზიციაში ნორმალური ლიდერი გამოჩნდეს).

ჟურნალისტებს (პრივილეგირებულების გარდა) მაღალჩინოსნებიც ერიდებიან. ამ შვეიცარიული საათივით აწყობილ ქვეყანაზე რამე შეცდომით რომ წამოსცდეთ, იმიტომ. თორემ, როგორ იმართლონ მერე თავი სათაფლიის მღვიმეში, მესტიის მწვერვალებზე ან თუნდაც, ქართლის დედის თასში (მავანის ფანტაზიაზეა დამოკიდებული), სპეციალურ სხდომაზე რომ მიიწვევენ. უარის თქმის ყველაზე მარტივი მიზეზი კი “უამრავი საქმით გამოწვეული დროის დეფიციტია” (იგულისხმება მაინც, რომ რ ა ღ ა ც ა ს აკეთებ). ჩინოვნიკებიც დუმან და დუმილი, ამ შემთხვევაში, თანხმობის კი არა, შიშის ნიშანია. შიშის, რომელსაც სალაპარაკო ენაზე სახელად – “მერე, რას იტყვის პრეზიდენტი?!” – ეწოდება.

რას იტყვის მამაო?!

ჩვენ ვთანხმდებით, რომ ტერორიზმი (მშვიდობა აქაურობას) “იზმ”-ების ოჯახის ცუდი ნაირსახეობაა, მაგრამ ქვეყანაში მაინც გვყავს გარკვეული (ან გაურკვეველი) ჯგუფები, რომელთა “მიზანთ” მიზანთროპია წარმოადგენს. ეს ოფიციალური თუ არაოფიციალური კავშირები – დავარქვათ, პირობითად “HOMO-სი” (რითაც სახელოვან წინამორბედთან მცირედით მაინც გავაიგივებთ) – მათგან განსხვავებულ ყველანაირ ჰომოს ებრძვიან. განსაკუთრებით კი მათ, ვინც “გარყვნილ ამერიკას – ფეხს, ერის უპირობო დეგრადაციას კი – ხელს უწყობს”.

"ეკლესიის სახელით"

ქსენოფობებს ქვეყნის აჭრელების ეშინიათ, ჰომოფობებს – აცისარტყელფერების.

ჰომოქსენოფობების ეს შიში, როგორც წესი, სხვადასხვა უმცირესობათა წარმომადგენლების (ან მათი საახლობლო წრის) უკიდურესად მძაფრი სიტყვებით შემკობაში გამოიხატება ხოლმე. ზოგ შემთხვევაში კი (განსაკუთრებით, სიმთვრალის ჟამს) ვერბალური აგრესია კონკრეტულ ქმედებაშიც გადადის და ფიზიკური დაპირისპირება ქიმიური ხსნარ-ტაბლეტების მიღების აუცილებლობით სრულდება. რა თქმა უნდა, როდესაც მხოლოდ ჩაცმის განსხვავებული სტილის, განსხვავებული მრწამსის ან ზოგადად, განსხვავებულობის გამო გცემენ, რთულია, შენი მისწრაფებები, შიშის გარეშე და ყველას წინაშე თამამად გამოაჩინო. შესაბამისად, ათასრაღაცაფობებთან ერთად უმცირესობათა უმეტესობასაც ეშინია და ბრჭყალებთან ერთად, არც ორიენტაციას აჩენს ხოლმე.

თუმცა სიტუაცია მაინც რთულდება მაშინ, როდესაც სხვადასხვა კავშირები მართლმადიდებლობის სახელით გამოდიან და საკუთარი ქმედებების ლეგალიზებისათვის ღმერთის სახელს იყენებენ. მაშინ კი, როდესაც მრევლი ასე ა-მრევლურად იქცევა და სხვადასხვა ტიპის უმცირესობას კიდევ უფრო ამცირებს, წინა პლანზე გამოდის ინტერესი იმისა, თუ რამდენად გამართლებულია ეკლესიურად მსგავსი ქმედება და “რას იტყვის მამაო”.

"რას იტყვის მამაო?"

მამაზე გამახსენდა, რომ შიში, თავის მხრივ, მოყვასის სიყვარულზე დაფუძნებულ რელიგიაშიც არსებობს. წესით და რიგით, მღვდელი ჩვენი მოყვასია და უნდა გვიყვარდეს, მაგრამ სიყვარულთან ერთად ჩვენ გვეშინია კიდეც მისი. გვეშინია, რომ “ჩვენი მამაო გაგვიწყრება, რაკი “მარხვა მახსოვრობის მიღმა დავმარხეთ”, რაკი “უშვერი სიტყვებით დავშვერით”, რაკი “ A lot ვილოთეთ” და სხვა მრავალი. სასჯელის შიშის გამო ღმერთისაც გვეშინია და ხშირად ცოდვის ჩადენისგან თავს მხოლოდ იმიტომ ვიკავებთ, რომ “ღმერთი ყველაფერს ხედავს და აუცილებლად მოგვიზღავს”. აქედან გამომდინარე, შეშინებულ მართლმადიდებელთა ნაწილი ცხოვრებაში გადადგმულ ყველა ნაბიჯს უკვე ეჭვის თვალით უყურებს და ცდილობს თითოეული ეს გადაწყვეტილება მოძღვარს შეუთანხმოს.

“შემიძლია თუ არა მოვნათლო ბავშვი, რომლის დიდი ბებია არის ჩემი ბიძაშვილის ნათლია? ბიძაშვილი არის მამის მხრიდან და ჩემი მოგვარე” – შეკითხვა (რომელიც გაზეთში რეალურად დაიბეჭდა) ამ შიშისა და სიფრთხილის ერთ-ერთი ცხადი მაგალითია. მისი წაკითხვის შემდეგ კი, რაღა გასაკვირია, რომ თუ საკუთარ ნებაზე, მაგრამ ეკლესიის ნების საწინააღმდეგოდ ვიქცევით, მყისიერად ჩნდება ბუნებრივი შიში – “და რას იტყვის მამაო?!”

(პირველი ნაწილის დასასრული)